چگونه خدا را دوست بداریم؟

امام حسن عسكری(علیه‌السلام) در روایتی به نقل از امام سجاد(علیه‌السلام) می‌فرمایند:

"أوْحَی اللهُ تَعَالَی إِلَی مُوسَی: حَبِّبْنِی إِلَی خَلْقِی وَ حَبِّبْ خَلْقِی إِلَی. قَالَ: یا رَبِّ، كَیفَ أفْعَلُ؟ قَالَ: ذَكِّرْهُمْ آلائِی وَ نَعْمَائِی، لِیحِبُّونِی. فَلَأنْ تَرُدَّ آبِقاً عَنْ بَابِی أوْ ضَالاًّ عَنْ فِنَائِی، أفْضَلُ لَكَ مِنْ عِبَادَةِ مِائَةِ سَنَةٍ بِصِیامِ نَهَارِهَا وَ قِیامِ لَیلِهَا..."[1]

"خداوند به موسی(علی‌نبیناوآله‌وعلیه‌السلام) وحی كرد: مرا محبوبِ خلقم كن و خلقم را محبوب من؛ [یعنی محبت مرا در قلب‌ها زنده كن و مرا محبوب قلوب و قلوب را محبوب من قرار ده]. موسی گفت: پروردگارا، چگونه این كار را انجام دهم؟ خداوند فرمود: آلاء و نعمت‌های مرا برایشان ذكر كن، تا دوستم بدارند كه اگر یک بندۀ فراری از درگاه من و گمشده و سرگردان از آستان [محبت و قرب و نعمتم] را برگردانی، هر آینه برایت بهتر است از عبادت صد سال كه روزهایش روزه باشی و شب‌هایش به نماز ایستی..."

اما چگونه می‌توان خدا را محبوب قلوب و قلوب را محبوب خدا کرد؟ با تذکر و پرده‌برداری از حقیقتی که وجود دارد، هست؛ اما فراموش شده‌است؛ "ذَكِّرْهُمْ آلائِی وَ نَعْمَائِی" یعنی حجاب‌ها را کنار بزن، زمینه‌سازی کن، نورافشانی کن، تا فطرتشان بیدار و قلبشان فعال شود؛ ذهنشان به کار افتد و آن نعمت‌ها و آلاء فطری‌شان را به یاد آورند[2].

این عبارت می‌خواهد ما را متوجه این نکته کند که لازم نیست برای محبوب کردن خدا در قلوب، نعمت‌ها و آلاء را معرفی یا تعریف کنیم؛ چرا؟ چون نعمت‌ها و آلاء در فطرت انسان، به طور وجودی و تکوینی تعریف شده است. انبیاء هم نعمت را برای ما تعریف نمی‌کنند؛ بلکه پرده از آن نعمتِ تعریف‌شده در وجود برمی‌دارند، تا ما آنچه را فراموش کرده‌ایم، به یاد آوریم.

در حقیقت، دوست داشتن خداوند، مقدمه‌ای به نام "نعمت‌شناسی" یا "آلاءشناسی" می‌طلبد. البته وجود ما، نعمت‌ها و آلاء را شناخته است؛ اما باید با کنار زدن پرده‌هایی که بر وجود کشیده‌ایم، به ادراک این شناخت بنشینیم. پس تا نعمت‌شناس نباشیم، محب نیستیم و تا محب نباشیم، محبوب نخواهیم بود؛ تا محب و محبوب هم نباشیم، به ادراک افاضات فطری[3] خود نخواهیم رسید و هرگز آن‌ها را در مقام ظهور نخواهیم چشید؛ در نتیجه محبت الهی از ما ظهور نخواهد کرد.

برگرفته از کتاب "ولایت اتمام نعمت"، ج 1، صفحات 29 و 30.

[1]. بحار‌الانوار، جلد2 ص4.

[2]. در الكافي، ج1، ص217 از امام صادق7 روايت شده که: "آلاء" در آيه "فَاذْكُرُوا آلاءَ اللهِ"، بزرگ‌ترين نعمت خدا بر بندگان يعني ولايت است.

[3]- فطرياتي همچون فضايل اخلاقي، محبت، عشق و دوست داشتن زيبايي‌ها.